U Matici rodenih crkve Svetog Ivana Krstitelja u Travniku, pod rednim brojem 70, stoji da je 9. oktobra 1892. godine roden Ivan, sin Antuna Andrica, podvornika i Katarine Andric, rodene Pejic. Buduci veliki pisac rodio se u Travniku sticajem okolnosti, dok mu je mati boravila u gostima kod rodbine. Andricevi roditelji bili su Sarajlije: oceva porodica decenijama je bila vezana za ovaj grad u kojem se tradicionalno bavila kujundžijskim zanatom. Osim bavljenja istim poslom, clanove roda Andricevih vezivala je i zla kob tuberkuloze: mnogi pišcevi preci, ukljucujuci i sve njegove striceve, podlegli su joj u mladosti, a sam Andric bez oca je ostao kao dvogodišnji decak. Suocavajuci se sa besparicom, Katarina Andric svoga jedinca daje na cuvanje muževljevoj sestri Ani i njenome mužu Ivanu Matkovšik u u Višegrad. U gradu koji ce, više nego ijedno drugo mesto, obeležiti njegovo stvaralaštvo, gledajuci svakodnevno vitke stubove na Drini cuprije, Andric završava osnovnu školu, a potom se vraca majci u Sarajevo, gde 1903. godine upisuje Veliku gimnaziju, najstariju bosansko-hercegovacku srednju školu. Za gimnazijskih dana, Andric pocinje da piše poeziju i 1911. godine u Bosanskoj vili objavljuje svoju prvu pesmu „U sumrak“. Kao gimnazijalac, Andric je vatreni pobornik integralnog jugoslovenstva, pripadnik je naprednog nacionalistickog pokreta „Mlada Bosna“ i strastveni je borac za oslobodenje južnoslovenskih naroda Austrougarske monarhije.




Dobivši stipendiju hrvatskog kulturno-prosvetnog društva „Napredak“, Andric oktobra meseca 1912. godine zapocinje studije na Mudroslovnom fakultetu Kraljevskog sveucilišta u Zagrebu. U gradu na Savi, on pomalo uci, pomalo posecuje salone, družeci se sa zagrebackom inteligencijom od koje ce na njega posebno veliki uticaj imati dvadeset godina stariji Matoš. Naredne godine prelazi u Bec gde sluša predavanja iz istorije, filosofije i književnosti. Becka klima mu ne prija i on, hereditarno opterecen osetljivim plucima, cesto boluje od upala. Obraca se za pomoc svom gimnazijskom profesoru i dobrotvoru, Tugomiru Alaupovicu, i vec sledece godine prelazi na Filosofski fakultet Jagelonskog univerziteta u Krakovu. Intenzivno uci poljski jezik, upoznaje kulturu i sluša predavanja vrhunskih profesora. Sve vreme piše refleksivne pesme u prozi, a u junu mesecu 1914. godine Društvo hrvatskih književnika u Zagrebu objavljuje mu šest pesama u prozi u panorami Hrvatska mlada lirika.

Na Vidovdan, 28. juna 1914. godine, na vest o sarajevskom atentatu i pogibiji Nadvojvode Franaca Ferdinanda, Andric pakuje svoje oskudne studentske kofere i napušta Krakov: zatomljeni instinkt bivšeg revolucionara goni ga u zemlju, na poprište istorije. Odmah po dolasku u Split, sredinom jula, austrijska policija hapsi ga i odvodi prvo u šibensku, a potom u mariborsku tamnicu u kojoj ce, kao politicki zatvorenik, ostati do marta 1915. godine. Medu zidovima marburške tamnice, u mraku samice, „ponižen do skota“, Andric intenzivno piše pesme u prozi.




Po izlasku sa robije, Andric biva bacen u konfinaciju u Ovcarevo i Zenicu gde ostaje sve do leta 1917. godine. Zbog ponovljene bolesti pluca, odmah odlazi na lecenje u Zagreb, u cuvenu Bolnicu Milosrdnih sestara, stecište hrvatske inteligencije koja se klonila ucešca u ratu, na strani Austrije. Tu Andric, zajedno sa konte Ivom Vojnovicem, docekuje opštu amnestiju i aktivno se ukljucuje u pripreme prvog broja casopisa Književni jug. Istovremeno, pažljivo dovršava knjigu stihova u prozi koja ce pod nazivom Ex Ponto biti objavljena u Zagrebu 1918. godine sa predgovorom Nika Bartulovica. U Zagrebu ga i zatice slom Austrougarske monarhije, a potom i ujedinjenje i stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. U danima koji neposredno prethode formalnom ujedinjenju, Andric u tekstu „Nezvani neka šute“ objavljenom u zagrebackim Novostima, oštro odgovara na prve simptome nesloge u državi koja još nije ni stvorena i poziva na jedinstvo i razum.

Nezadovoljan atmosferom u Zagrebu, Andric ponovo moli pomoc dr Tugomira Alaupovica i vec pocetkom oktobra 1919. godine pocinje da radi kao cinovnik u Ministarstvu vera u Beogradu. Sudeci prema pismima koja piše prijateljima, Beograd ga je srdacno prihvatio i on intenzivno ucestvuje u književnom životu prestonice, družeci se sa Crnjanskim, Vinaverom, Pandurovicem, Sibetom Milicicem i drugim piscima koji se okupljaju oko kafane Moskva. Vec pocetkom 1920. godine Andric zapocinje svoju vrlo uspešnu diplomatsku karijeru postavljenjem u Poslanstvu pri Vatikanu. Te godine zagrebacki izdavac Kugli objavljuje novu zbirku pesama u prozi Nemiri, a izdavac S. B Cvijanovic iz Beograda štampa pripovetku „Put Alije Рerzeleza“.



S jeseni 1921. godine Andric je postavljen za cinovnika u Generalni konzulat Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u Bukureštu, a iste godine zapocinje saradnju sa Srpskim književnim glasnikom objavljujuci u broju 8 pricu „Corkan i Švabica“. Godine 1922. premešten je na rad u Konzulat u Trstu. Tokom te godine štampa još dve pripovetke („Za logorovanja“ i „Žena od slonove kosti“), ciklus pesama „Šta sanjam i šta mi se dogada“ i nekoliko književnih prikaza. Pocetkom 1923. godine on je vicekonzul u Gracu. Buduci da nije završio fakultet, preti mu otkaz u Ministarstvu spoljnih poslova. Izmedu mogucnosti da fakultet završi državnim ispitom ili odbranom doktorata, Andric bira drugu mogucnost i u jesen 1923. godine upisuje se na Filosofski fakultet u Gracu. Tokom ove godine Andric je objavio nekoliko pripovedaka od kojih se neke svrstavaju medu njegova najznacajnija prozna ostvarenja: „Mustafa Madžar“, „Ljubav u kasabi“, „U musafirhani“ i „Dan u Rimu“. U junu mesecu 1924. godine u Gracu je odbranio doktorsku tezu Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine. Petnaestog septembra, pošto je odbranio doktorat, stice pravo da se vrati u diplomatsku službu. Krajem godine prelazi u Beograd u Politicko odelenje Ministarstva inostranih dela. Ove godine pojavljuje se Andriceva prva zbirka prica u izdanju Srpske književne zadruge u koju, pored nekih vec objavljenih u casopisima, ulaze i nove – „U zindanu“ i „Rzavski bregovi“. Na predlog Bogdana Popovica i Slobodana Jovanovica, godine 1926, Ivo Andric biva primljen za clana Srpske akademije nauka i umetnosti, a iste godine u Srpskom književnom glasniku objavljuje pripovetke „Mara milosnica“ i „Cudo u Olovu“. Oktobra meseca biva postavljen za vicekonzula Generalnog konzulata Kraljevine Jugoslavije u Marseju. Sledece godine, tri meseca provodi na radu u Generalnom konzulatu u Parizu: gotovo sve slobodno vreme u Parizu Andric provodi u Nacionalnoj biblioteci i Arhivu Ministarstva inostranih poslova proucavajuci istorijsku gradu o Bosni s pocetka devetnaestog veka i citajuci korespondenciju Pjera Davida, francuskog konzula u Travniku. S proleca 1928. godine premešten je za vicekonzula u Poslanstvu u Madridu. Te godine objavljuje price „Olujaci“, „Ispovijed“ i „Most na Žepi“. Sredinom sledece godine prelazi u Brisel, na mesto sekretara poslanstva, a u Srpskom književnom glasniku pojavljuje se njegov esej „Goja“. Vec 1. januara 1930. godine u Ženevi pocinje da radi kao sekretar stalne delegacije Kraljevine Jugoslavije pri Društvu naroda. Te godine objavljuje esej o Simonu Bolivaru, pricu „Kod kazana“ i tekst „Ucitelj Ljubomir“. U Beogradu sledece godine izlazi i druga knjiga pripovedaka kod Srpske književne zadruge u kojoj se, pored prica ranije objavljenih u casopisima, prvi put u celini štampaju „Anikina vremena“, a u kalendaru-almanahu sarajevske Prosvjete pojavljuje se putopis „Portugal, zelena zemlja“. Godine 1932. Andric objavljuje pripovetke „Smrt u Sinanovoj tekiji“, „Na ladi“ i zapis „Leteci nad morem“. U martu mesecu 1933. godine vraca se u Beograd kao savetnik u Ministarstvu inostranih poslova. Iako intenzivno piše, ove godine objavljuje samo pripovetku „Napast“ i nekoliko zapisa. Iste godine, 14. novembra pismom odgovara dr Mihovilu Kombolu i odbija da njegove pesme budu uvrštene u Antologiju novije hrvatske lirike: „...Ne bih nikada mogao ucestvovati u jednoj publikaciji iz koje bi principijelno bili iskljuceni drugi naši meni bliski pesnici samo zato što su ili druge vere ili rodeni u drugoj pokrajini. To nije moje verovanje od juce nego od moje prve mladosti, a sad u zrelim godinama takva se osnovna vrednovanja ne menjaju“
Sledece godine unapreden je za savetnika 4. grupe 2. stepena Ministarstva inostranih poslova. Postaje urednik Srpskog književnog glasnika i u njemu objavljuje pripovetke „Olujaci“, „Žed“ i prvi deo triptiha „Jelena, žena koje nema“. Postaje nacelnik politickog odeljenja Ministarstva inostranih dela 1935. godine i stanuje u hotelu Ekscelzior. Štampa pripovetke „Bajron u Sintri“, „Deca“, esej „Razgovor s Gojom“ i jedan od svojih znacajnijih književnoistorijskih tekstova - „Njegoš kao tragicni junak kosovske misli“. Tokom sledece godine Srpska književna zadruga štampa drugu knjigu Andricevih pripovedaka koja, medu onima koje su objavljivane u casopisima, sadrži još i price „Mila i Prelac“ i „Svadba“. Andriceva diplomatska karijera ide uzlaznom linijom i on u novembru mesecu 1937. godine biva imenovan za pomocnika ministra inostranih poslova. Te godine dobija i visoka državna odlikovanja Poljske i Francuske: Orden velikog komandira obnovljene Poljske i Orden velikog oficira Legije casti. Iako okupiran diplomatskom službom, Andric tokom ove godine objavljuje price „Trup“ i „Likovi“, a iste godine u Becu, prikupljajuci gradu o konzulskim vremenima u Travniku, u Državnom arhivu proucava izveštaje austrijskih konzula u Travniku od 1808. do 1817. godine - Paula fon Mitesera i Jakoba fon Paulica. Pocetkom 1938. godine pojavljuje se prva monografija o Andricu iz pera dr Nikole Mirkovica




Diplomatska karijera Ive Andrica tokom 1939. godine doživljava vrhunac: prvog aprila izdato je saopštenje da je Ivo Andric postavljen za opunomocenog ministra i izvanrednog poslanika Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. Andric stiže u Berlin 12. aprila, a 19. aprila predaje akreditive kancelaru Rajha - Adolfu Hitleru. U jesen, pošto su Nemci okupirali Poljsku i mnoge naucnike i pisce odveli u logore, Andric interveniše kod nemackih vlasti da se zarobljeništva spasu mnogi od njih. Politicari u Beogradu, medutim, ne racunaju baš uvek na svoga poslanika, i mnoge kontakte sa nemackim vlastima održavaju mimo Andrica. Pisac i u takvim okolnostima objavljuje: pripovetka „Caša“ i zapisi „Staze“ i „Vino“ izlaze u Srpskom književnom glasniku tokom 1940. godine. U rano prolece 1941. godine Andric nadležnima u Beogradu nudi ostavku: „...Danas mi u prvom redu službeni a zatim i licni mnogobrojni i imperativni razlozi nalažu da zamolim da budem ove dužnosti osloboden i što pre povucen sa sadašnjeg položaja...“ Njegov predlog nije prihvacen i 25. marta u Becu, kao zvanicni predstavnik Jugoslavije prisustvuje potpisivanju Trojnog pakta. Dan posle bombardovanja Beograda, 7. aprila, Andric sa osobljem Poslanstva napušta Berlin. Potom odbija ponudu nemackih vlasti da ide u bezbedniju Švajcarsku, ali bez ostalih clanova Ambasade i njjihovih porodica: bira povratak u okupirani Beograd. Novembra meseca biva penzionisan, ali odbija da prima penziju. Živi povuceno u Prizrenskoj ulici, kao podstanar kod advokata Brane Milenkovica. Odbija da potpiše Apel srpskom narodu kojim se osuduje otpor okupatoru. Odbija, takode, da Srpska književna zadruga za vreme dok „narod pati i strada“ objavi njegove pripovetke. U tišini svoje iznajmljene sobe, piše prvo Travnicku hroniku, a krajem 1944. godine okoncava i Na Drini cupriju. Oba romana objavice u Beogradu nekoliko meseci po završetku rata, a koncem 1945. godine u Sarajevu izlazi i roman Gospodica.



Prve posleratne godine postaje predsednik Saveza književnika Jugoslavije i potpredsednik Društva za kulturnu saradnju sa Sovjetskim Savezom i vecnik III zasedanja ZAVNOBIH-a. Tokom 1946. godine živi u Beogradu i Sarajevu, postaje redovan clan SANU. Te godine, medu ostalim, objavljuje pripovetke „Zlostavljanje" i „Pismo iz 1920. godine“. Sledece godine postaje clan Prezidijuma Narodne skupštine NR Bosne i Hercegovine i objavljuje „Pricu o vezirovom slonu“, nekoliko tekstova o Vuku Karadžicu i Njegošu, a tokom 1948. godine prvi put ce biti štampana „Prica o kmetu Simanu“. Narednih nekoliko godina vrlo aktivno bavi se javnim poslovima, drži predavanja, govori na javnim skupovima, kao clan razlicitih delegacija putuje u Sovjetski Savez, Bugarsku, Poljsku, Francusku, Kinu. Objavljuje uglavnom krace tekstove, odlomke pripovedaka, price „Bife Titanik“ (1950), „Znakovi“ (1951), „Na suncanoj strani“, „Na obali“, „Pod Grabicem“, „Zeko“ (1952), „Aska i vuk“, „Nemirna godina“, „Lica“ (1953). Godine 1954. postaje clan Komunisticke partije Jugoslavije. Prvi potpisuje Novosadski dogovor o srpskohrvatskom književnom jeziku. Te godini štampa u Matici srpskoj Prokletu avliju , a pripovetka „Igra“ pojavljuje se 1956. godine.

Godine 1958. u šezdeset šestoj godini, Ivo Andric se vencava sa svojom dugogodišnjom ljubavlju - Milicom Babic, kostimografom Narodnog pozorišta iz Beograda, udovicom Nenada Jovanovica. Sa ženom se seli u svoj prvi stan - u Ulici Proleterskih brigada 2a. Te godine objavljuje pripovetke „Panorama“, „U zavadi sa svetom“ i jedini predgovor koji je ikada za neku knjigu napisao: uvodni tekst za knjigu Zuke Džumhura „Nekrolog jednoj caršiji“.

„Za epsku snagu“ kojom je „oblikovao motive i sudbine iz istorije svoje zemlje“, Ivo Andric je 1961. godine dobio Nobelovu nagradu.

Besedom „O prici i pricanju“ u kojoj je izložen njegov spisateljski vjeruju, 10. decembra 1961. godine zahvalio je na priznanju. Iako su do tada njegova dela prevodena na mnoge jezike, posle dodeljivanja nagrade pocinje veliko interesovanje sveta za dela pisca sa Balkana i njegovi se romani i pripovetke štampaju na preko tridest jezika. Iako odbija mnoge pozive, tih godina Andric boravi u Švedskoj, Švajcarskoj, Grckoj, Egiptu. Celokupni iznos Nobelove nagrade poklonio je iz dva dela biblioteckom fondu Bosne i Hercegovine. Uz to, veoma cesto ucestvuje u akcijama pomoci bibliotekama i daje novac u humanitarne svrhe. Godine 1963. kod Udruženih izdavaca (Prosveta, Mladost, Svjetlost i Državna založba Slovenije) izlaze prva Sabrana dela Ive Andrica u deset tomova. Naredne godine boravi u Poljskoj gde u Krakovu biva promovisan za pocasnog doktora Jagelonskog univerziteta. Piše veoma malo, ali se njegove knjige neprekidno preštampavaju i u zemlji i inostranstvu. U martu mesecu 1968. godine Andriceva žena Milica umire u porodicnoj kuci u Herceg Novom.

Sledecih nekoliko godina Andric nastoji da svoje društvene aktivnosti svede na najmanju mogucu meru, mnogo cita i malo piše. Zdravlje ga polako izdaje i on cesto boravi u bolnicama i banjama na lecenju.